Статьи

Балтиканы тенгиз авиациясыны айтхылыкъ лётчиги Байсолтанланы Юсюпню жашы Алимге быйыл 100 жыл толлукъ эди.  Анга Совет Союзну Жигити деген сыйлы ат урушну бек къыйын, аскер саугъала алай кёп берилмеген 1942 жылда октябрьде аталгъанды. Ол а бизни бир жерлибиз керти да уллу жигитлик этгенине шагъатлыкъды.

Байсолтанланы Алимни  эгечини жашы Мызыланы Таубий ахыр 30 жылны жигит  жууугъуну жашауун, аны урушда тарыхын тинтиу бла кюрешеди. Кёп шартла жыйышдыргъанды, аланы  «Алим Байсултанов – легенда Балтики» деген сейир китапда   басмалагъанды.

Байсолтанланы Алим сермешле араларында туугъан журтунда болуп, заводлада, тюрлю-тюрлю учреждениялада, школлада, элледе тюбешиуле бардыргъанды. Артха, аскер бёлюмюне,  кете туруб а Къабарты-Малкъарны уруннганларына чакъырыу сёз бла  письмо жазгъанды. Ол «Социалистическая Кабардино-Балкария» газетде 1943 жылда 26 июньда басмаланнганды.  

Атамы сый-даражасына тийишли болалгъаныма ийнанырыгъым келеди, авиацияда отуз сегиз жыл къуллукъ этгеним бла Ата журтуму игилигине юлюшюмю къошалгъан болурма.

Совет Союзну Жигити деген ат берилгенде Алимге жаланда  23 жыл толгъанды.  Былай алып къарагъанда, ол бек жаш адам болгъанды. Жигит болуп къалмайдыла, жигитлей туугъан этедиле, деген сёзле тюз болурла, баям.
Алим сабийлигинде уа къаллай эди, анда ол  шартла билинеми эдиле? Бу соруулагъа жууапла излей, мен батырны кичи къарындашы Исмайылгъа тюбеп, ушакъ этген эдим.

Малкъар халкъны махтаулу жашы Байсолтанланы Алимни сыфаты ёмюрден ахыргъа дери да мени эсимден кетерик тюйюлдю. Бийик ёсюмлю, кенг жауурунлу... Ол манга бюгюн да кёз аллымда тургъанча кёрюнеди. Аны таныгъанла ариу къара кёзлерин, жарыкъ кёллюлюгюн, ышаргъаны бетине бир тап ушагъанын унутурукъ тюйюлдюле.

Балтий флотну Н. деген аэродромунда юч антлы шуёх, юч жарыкъ кёллю улан – лейтенантла Кузнецов, Кулешов, Байсолтан улу.  Ала жаланда учаргъа керекли белги аслам заманны берилмей турса мудахланадыла. Ол кезиуде жашланы халлери тюрленеди. Бир бирлерини къатларына да артыкъ жууукълашмайдыла, нек дегенде сыфатлары бла, терен солугъанлары бла тенглерин жарсытмазча.

Байсолтанланы Алим  уруш башланнган кюнледен тебиреп  эм алчы позициялада болгъанды – Ханко айрыкамда. Анда Фин кампанияны бардырылгъаныны магъанасы – къыралны жетип келген зорлаучуладан сакъларгъа керек болгъанды. Алай бла бизни сауутланнган кючлерибиз Фин богъазгъа кирген жерде, Финляндия бла келишип, айрыкамда орналгъандыла.  Анда  болгъанды Байсолтан улу да шуёхлары бла.

Байсолтан улуну иги таныгъан, аны бла бирге кёп кере уруш отуна кирген  Леонид Белоусов таулу жашны юсюнден не заманда да жюрек жылыу бла эсгергенди. Леонид Георгиевич Алимден он жылгъа тамата  эм андан сынамлы эди. 1941 жылда декабрьде кезиулю хауа сермешде ол жаралы болуп, аны эки бутун да кетерирге тюшгенди.

Къыралыбызны хар къалайындача, республикабызны школларында да абадан тёлюле мурдорларын салгъан тёреле,  унутулмай, сакъланып, андан ары бардырыладыла. Нальчикни онтогъузунчу номерли мектебинде да ёсюп келгенлени ариу ызда, тюз ниетлиликде, къыйматланы багъаларгъа  юйретгенлей келедиле.